Śmieszkowic (Śmieszkowicz) Baltazar (Balcer) (zm. ok. 1686), drukarz, bibliopola, rajca w Kazimierzu pod Krakowem.

Ur. w Kazimierzu pod Krakowem, zapewne na przełomie l. trzydziestych i czterdziestych XVII w., był prawdopodobnie najstarszym synem Wojciecha (zm. między 4 I 1672 a 20 V 1675), karczmarza kazimierskiego, od 16 VIII 1658 członka kolegium dwunastu mężów, w r.n. starszego cechu, oraz jego pierwszej żony Zofii (zm. po 24 II 1652). Miał trzech braci: Dominika (zm. przed 16 XII 1683), od 24 XI 1660 mistrza rzemiosła czerwonoskórniczego, od r. 1675 członka kolegium dwunastu mężów, od r. 1676 rajcy kazimierskiego (w radzie urzędującej w l. 1677—8 i 1680—3), Tomasza w zakonie Anzelma (profesja zakonna w czerwcu 1664), i Wojciecha w zakonie Henryka, karmelitów trzewiczkowych w konwencie w Krakowie na Piasku, oraz trzy siostry: Agnieszkę, zamężną za Janem Leknarowicem (Leychnarowicem), chirurgiem kazimierskim, Jadwigę, żonę Franciszka Zaura (Zaora), ławnika stradomskiego, i Reginę, zamężną za Wawrzyńcem Zalasem, karczmarzem kazimierskim.

Wykształcenie drukarskie Ś. zdobył prawdopodobnie w jednej z oficyn krakowskich w l. pięćdziesiątych. Oficynę drukarską założył w r. 1663; przed wrześniem r.n. był już mistrzem sztuki drukarskiej i w tym czasie wszedł do kazimierskiego kolegium dwunastu mężów. W Kazimierzu nie miał konkurencji, jego oficyna była jedyną drukarnią chrześcijańską w mieście; w ciągu dwunastoletniej działalności wytłoczyła ok. 50 znanych obecnie druków. Ś. drukował przede wszystkim na potrzeby klasztorów kazimierskich i stradomskich (bernardynów, paulinów, kanoników regularnych lateraneńskich), a także krakowskich (karmelitów, dominikanów), często dla zakonnych studiów filozoficzno-teologicznych. Część druków Ś-a nosi krakowski adres wydawniczy, m.in. najobszerniejszy z nich — dwutomowe „Księgi duchowne” św. Teresy z Avila (Kr. 1664, 1665) w tłumaczeniu Sebastiana Nuceryna. Na tle utworów w większości panegirycznych i religijnych wyróżniał się zbiór „Dworzanki albo epigramata polskie” (Kazimierz przy Krakowie 1664) Jana Gawińskiego, oraz być może wydane także przez Ś-a „Sielanki [...] nowo napisane” z r. 1668 tego autora. W r. 1672 wydał Ś. utwór swego brata karmelity Anzelma „Hexakontalitos seu incredibilis pulchritudinis […] virgo diva Maria Magdalena de Pazzis…” (Casimiriae ad Cracoviam 1672). Powstała w r. 1674 drukarnia Uniw. Krak. przejęła w dużym stopniu klientelę Ś-a, co wpłynęło na jego decyzję o zakończeniu działalności. Wyposażenie zakładu sprzedał on t.r. prawdopodobnie rektorowi jezuickiego kolegium poznańskiego Bartłomiejowi Natansonowi Wąsowskiemu.

Jako członek kolegium dwunastu mężów Ś. został 4 IV 1669 powołany do grona ławników kazimierskich. Dn. 16 I r.n. wszedł do Rady Miejskiej. W przeciwieństwie do ojca oraz brata, Dominika nie podpisał pozwu do sądu asesorskiego z 13 III 1671 przeciw burmistrzowi Wojciechowi Zawadzie i rajcy Augustynowi Klimerowskiemu, którym zarzucono bezprawny wybór konwertyty z judaizmu Hieronima Rubinkowskiego, spowinowaconego z rodziną Zawadów, na urząd ławnika miejskiego w Kazimierzu. W r. 1673 podpisał Ś. rewizję domów na terenie Kazimierza. W październiku 1675 procesował się wraz z bratem Dominikiem z drugą żoną ojca, Konstancją, 2.v. Pęchowicową, w sprawie wiana oraz innych roszczeń do majątku. Bracia dokonali w r. 1676 podziału dziedzicznego domu, kamienicy zwanej Orlicowską, mieszczącego się przy ówczesnym Rynku kazimierskim (obecnie w obrębie posesji przy ul. Węgłowej 1). Rodzina Śmieszkowiców posiadała również na Kazimierzu dwie kamienice (obecnie przy ul. Krakowskiej 46 i ul. Skawińskiej 11). Ś. w l. 1670—86 piastował jedenastokrotnie rotacyjne stanowisko burmistrza Kazimierza, zasiadając w radzie urzędującej (w l. 1670, 1672, 1677—8, 1680—6). Sprawował równocześnie urząd wiertelnika kazimierskiego (wzmiankowany w sierpniu 1682). W r. 1680 z Pawłem Nieśniowskim był przedstawicielem Kazimierza do sądu sześciu miast. Brał udział w pracach nad uporządkowaniem kazimierskiego ustawodawstwa cechowego; jako rajca urzędujący uczestniczył 24 VIII 1681 w zatwierdzeniu statutu cechu tkaczy i barchanników, a jako burmistrz przyczynił się do uchwalenia 29 I 1685 statutu kazimierskiego cechu piwowarów i słodowników. W l. 1675—84 jako rajca i burmistrz należał do zarządu arcybractwa Najśw. Sakramentu przy kościele Bożego Ciała. W konfraterni tej czynna była także jego żona. W l. osiemdziesiątych był prowizorem szpitala przy kościele p. wezw. św. Leonarda na Kazimierzu. Dn. 9 II 1686 powierzono mu stanowisko pierwszego lonera miejskiego. Wkrótce potem Ś. zachorował; w posiedzeniu Rady Miejskiej 20 IX t.r. wziął udział za pośrednictwem syndyka. Zapewne zmarł wkrótce potem.

Ś. był dwukrotnie żonaty. Przed 20 IX 1664 poślubił Magdalenę z Porembskich (zm. zapewne po 22 XII 1676); małżeństwo to drukarscy współpracownicy Ś-a uczcili panegirykiem „Votum connubiale” (Cracoviae 1664). Dn. 4 II 1679 w kościele Mariackim w Krakowie pojął za żonę Krystynę z krakowskiej rodziny Sznuków (Sznoków). W pierwszym małżeństwie miał syna Franciszka (ochrzczony 23 X 1665).

Estreicher, XXX; PSB (Nieśniowski Paweł); Poczet sołtysów, wójtów i burmistrzów miast, jurydyk, wsi i gmin przyłączonych do Krakowa do 1915 roku, Kr. 2013 s. 504, 506 (dot. brata, Dominika); — Drukarze dawnej Pol., I cz. 2 vol. 2 (bibliogr.); Kracik J., Jan Kubiński — nieznany typograf krakowski, „Biul. B. Jag.” R. 39: 1989 nr 1—2 s. 16; Wojtowicz J., Czy na Kazimierzu pod Krakowem istniała w XVII wieku tylko jedna chrześcijańska oficyna? (Baltazar Śmieszkowicz i jego drukarnia), „Roczn. B. Nauk. PAU i PAN w Kr.” R. 44: 1999 s. 61—75; — Prawa, przywileje i statuta m. Kr., II z. 3 s. 1354—8, 1390—5; — Arch. Narod. w Kr.: Arch. m. Kazimierza, rkp. K—42 s. 896 (dot. ojca), s. 1225—6 (dot. brata, Dominika), rkp. K—43 s. 36—7, 133—4, 232—3, 242, 255, 263, 288—9, 295—6, 303—4, 307, 317, 343, 360—1, 365—6, 417—18, 419 (dot. ojca), s. 459—62, 470—2, 536, 563, 583—4, 590, rkp. K—44 s. 4, 16, 19, 38—41, 107, 216, 233—4, 261—3, 297—9, 596, 604, 647—51, 651—5, 686—7, rkp. K—45 s. 10, 13, 100, 147, 158—9, 160, 162—3, 193—7, 197—201, 211—14, 242—4, 244—5, 248, 263—4, 299—300, 302, 304—9, 315—16, 320, 331, 487—91, 575, 594—603, 613, rkp. K—97 s. 272—3 (dot. rodziców), rkp. K—105 s. 208, 587, rkp. K—106 s. 53, 101, 106, 117, 128, 160, 213, 309—15, 364, kp. K—107 s. 6, 90, 124—5, 131, 296, 300—2, 307, 709, 711—18, 736 (dot. rodziny), s. 772, 780 (dot. rodziny), s. 927, 936, rkp. K—108 s. 5, 13, 33, 40—1, 138, 147—8, 150—1, 309—10, rkp. K—180 s. 22, 306, rkp. K—183 s. 219, 225, rkp. K—365 s. 4, 9, rkp. K—461 s. 340—6, rkp. K—748 s. 3, rkp. K—777 s. 9, 26, rkp. K—805 s. 6 (dot. rodziny), Teutonicalia, rkp. 72 s. 549, 577, 723, 743—5; Arch. Narod. w Kr.: rkp. 39 s. 281, rkp. 256 s. 1036—44, rkp. 257 s. 180—9, Dypl. perg., nr 819, 820; Arch. Narod. w Kr., Oddz. na Wawelu: Rel. Castr. Crac., rkp. 98A s. 768—72; Parafia p. wezw. NMP w Kr.: Liber matrimoniorum 1676—95, rkp. 501 s. 27, Metrica bapisatorum 1652—66, rkp. 370 s. 620.

Maciej Ziemierski